بازنمایی هویت زنانه در سینمای ایران

اهمیت نهاد خانواده در جامعه و نقش انکارناپذیری که در انتقال فرهنگ و نظام‌های ارزشی به نسل بعد دارد، پژوهشگران را به مطالعه و شناخت این نهاد اجتماعی واداشته است. اهمیت این نهاد به حدی است که جامعه‌شناسان آسیب‌شناسی و تلاش برای حل‌وفصل معضلاتی را که دامنگیر آن می‌شود، رسالتی بر عهدة خود می‌دانند. از سوی دیگر زنان نقشی بنیادین در این نهاد ایفا می‌کنند و سلامت اجتماعی و رفتاری زنان بر سلامت خانواده به‌شدت اثرگذار است. هدف این مقاله، توصیف وضعیت اجتماعی زنان در روابط خانوادگی و حوزة خصوصی به میانجی سینماست. با عنایت به رابطة متقابل وثیق میان سینما و جامعه که در پژوهش‌های پرشماری بررسی شده است، می‌توان با بررسی تغییراتی که در محتوای تولیدات رسانه‌ای رخ می‌دهد، به شناختی از تغییراتی که در الگوهای ذهنی حاکم بر جامعه دربارة موضوعی خاص رخ می‌دهد نیز دست یافت. این نوشتار با اتکا به چشم‌انداز روانکاوی لکانی و روش خوانش سم‍پتماتیک به بررسی نحوة بازنمایی هویت زنانه در فیلم «دربارة الی» می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این فیلم ترسیم‌کنندة شکلی از هویت‌یابی منحرفانه در زنان است که به ‌موجب آن، زن هیچ پرسشی از میل دیگری ندارد و به آنچه دیگری می‌خواهد، کاملاً آگاه است و خود را ابزاری برای تحقق این میل می‌داند؛ درنتیجه میل دیگری کاملاً قابل‌اندازه‌گیری و قابل‌سنجش است و هیچ ابهامی در مورد آن وجود ندارد. در چنین وضعیتی شکاف میان میل و کیف پر می‌شود و هدف زن این است که ابژة کیف وقیحی باشد که دیگری آن را در ساحت نمادین جذب و ادغام کرده است.